Property Rules : जमिनीचे खरं खरेदीखत आणि बनावट खरेदीखत यांच्यातील फरक कसा ओळखायचा? वाचा सविस्तर

खरं खरेदीखत म्हणजे काय?

खरं किंवा वैध खरेदीखत म्हणजे त्या जमिनीच्या मालकीचे अधिकृत हस्तांतरण दर्शवणारा कायदेशीर दस्तऐवज. यामध्ये विक्रेता आणि खरेदीदार यांच्यातील व्यवहाराचा तपशील, जमिनीचे मोजमाप, सीमेची माहिती, व्यवहाराची रक्कम, दोन्ही पक्षांचे सह्या, आणि नोंदणी अधिकाऱ्याची सही असते.

बनावट खरेदीखत म्हणजे काय?

बनावट खरेदीखत म्हणजे अशा प्रकारचा कागद ज्यामध्ये खोट्या माहितीच्या आधारे जमिनीचा व्यवहार दाखवला जातो. यामध्ये बनावट सह्या, नकली स्टॅम्प, खोटा दस्त नोंदणी क्रमांक, किंवा खऱ्या मालकाच्या नकली ओळखीचा वापर करून व्यवहार दर्शवला जातो.

खरं आणि बनावट खरेदीखत यातील फरक कसा ओळखायचा?

1) नोंदणी कार्यालयातून पडताळणी

कोणतेही खरेदीखत खरे आहे की बनावट हे ओळखण्याचा सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे ते दस्त नोंदणी कार्यालयात (Sub-Registrar Office) पडताळणे. तिथे ‘Index-II’ अथवा ‘Encumbrance Certificate’ मिळवता येतो, ज्यावरून खरेदीखताची नोंद आहे की नाही हे स्पष्ट होतं.

2) QR कोड व e-Stamp ची तपासणी

आजकाल अनेक नोंदणीकृत कागदपत्रांवर QR कोड आणि e-Stamp वापरले जातात. त्यास स्कॅन केल्यावर दस्तऐवजाची अधिकृत माहिती प्राप्त होते. बनावट खरेदीखतात हे QR कोड किंवा e-stamp खरे नसतात किंवा स्कॅन करताच त्रुटी दाखवते.

3) साक्षीदारांची उपस्थिती

खर्‍या खरेदीखतात किमान दोन साक्षीदारांची सह्या असतात आणि ते व्यवहाराच्या वेळी प्रत्यक्ष हजर असतात. बनावट खरेदीखतात साक्षीदारांची नावे खोटी किंवा मृत व्यक्तींची नावे दिलेली असतात.

4) सह्या आणि बोटांचे ठसे

नोंदणीकृत खरेदीखतात विक्रेता व खरेदीदार यांचे सह्या आणि अंगठ्याचे ठसे अधिकृत रेकॉर्डमध्ये असतात. बनावट खरेदीखतात या ठिकाणी गोंधळ, फेरबदल किंवा विसंगती आढळते.

5) जमिनीचा 7/12 उतारा तपासणे

व्यवहारानंतर जमिनीचा 7/12 उतारा (Satbara Utara) तपासावा. जर त्या व्यवहाराची नोंद त्यावर झाली असेल, तर ते खरे असण्याची शक्यता जास्त आहे. बनावट खरेदीखताच्या बाबतीत 7/12 वर मालकी बदललेली नसते.

शेतकऱ्यांसाठी सूचना

जमिनीत गुंतवणूक करताना कोणतीही घाई करू नका. दस्तऐवज वकील किंवा कायदेतज्ज्ञामार्फत तपासूनच व्यवहार करा. ऑनलाईन महसूल पोर्टल (mahabhulekh.maharashtra.gov.in) वरून 7/12 उतारा आणि फेरफार नोंद वाचा. खरेदीखताची प्रत नोंदणी कार्यालयात जाऊन पडताळा.