1) मान्यताप्राप्त विक्रेत्याकडूनच खरेदी करावी
शेतकऱ्यांनी बी-बियाणे केवळ अधिकृत, नोंदणीकृत व परवाना असलेल्या विक्रेत्यांकडूनच खरेदी करावीत. फुटपाथवरील किंवा स्थानिक बाजारातील अनधिकृत विक्रेत्यांकडून खरेदी टाळावी. अशा बियाण्यांचे उगम, दर्जा आणि रोगप्रतिकारशक्ती याबाबत खात्री नसते.
2) बियाण्याची पिशवी तपासावी
बियाण्याच्या पिशवीवर असलेले तपशील – उत्पादनाचा प्रकार, जातीचे नाव, उत्पादन दिनांक, कालबाह्यता दिनांक, रुजवण्याचे प्रमाण (germination percentage), आर्द्रता टक्केवारी, पिशवीचे वजन आणि बॅच नंबर नीट वाचावेत. बियाण्याच्या पिशवीवर ‘प्रमाणित’ किंवा ‘प्रमाणपत्रित’ (Certified) असा ठसा असणे आवश्यक आहे.
3) बिल व हमीपत्र घ्यावे
बी-बियाणे खरेदी करताना शेतकऱ्यांनी संबंधित विक्रेत्याकडून रीतसर चलन (बिल) घ्यावे. बी-बियाणे कंपनीकडून हमीपत्र मिळत असल्यास तेही घ्यावे. यामुळे भविष्यात बी उगवले नाही किंवा गुणवत्तेचा प्रश्न निर्माण झाला तर तक्रार दाखल करता येते.
4) बियाण्याची साठवणूक नीट करावी
बियाणे घेतल्यानंतर लगेच पेरणी होणार नसेल, तर त्याची साठवणूक कोरड्या, हवेशीर व थंड ठिकाणी करावी. बियाण्याला ओलावा लागल्यास रुजवण क्षमतेवर विपरित परिणाम होतो.
5) स्थानिक हवामान आणि जमिनीप्रमाणे जातीची निवड करावी
प्रत्येक भागासाठी शिफारस केलेल्या पिकांच्या वाणांची यादी कृषी विभाग किंवा कृषी विद्यापीठांकडून उपलब्ध असते. शेतकऱ्यांनी आपल्या भागातील हवामान, जमिनीचा प्रकार, सिंचनाची उपलब्धता यानुसार योग्य जातीची निवड करावी.
6) अनुदानाच्या योजनेचा लाभ घ्यावा
राज्य सरकार किंवा केंद्र सरकार बी-बियाण्यांवर विविध अनुदान योजना राबवत असते. शेतकऱ्यांनी महाडीबीटी पोर्टल किंवा कृषी विभागाच्या स्थानिक कार्यालयात चौकशी करून त्या योजनांचा लाभ घ्यावा.
7) तपासणीसाठी थोडे बियाणे राखून ठेवावे
जर पेरणीनंतर पीक उगवले नाही, तर तक्रार दाखल करताना शेतकऱ्यांनी उरलेले बियाणे नमुन्यादाखल सादर करता येते. त्यामुळे बियाण्याचे काही प्रमाण राखून ठेवणे आवश्यक आहे.
Mumbai,Maharashtra
