Property Rules : एक गुंठा जमिनीचे विभाजन करता येते का? नियम, कायदा काय सांगतो?

बहुतांश नगर पंचायत किंवा नगर परिषद क्षेत्रात घरबांधणीसाठी जमिनीचे किमान क्षेत्रफळ साधारणपणे 1.5 ते 2 गुंठे इतके ठेवलेले असते. काही ठिकाणी 1 गुंठ्याचे विभाजन मान्य नसते. म्हणूनच स्थानिक महसूल कार्यालय किंवा पंचायत समितीकडून अधिकृत माहिती घ्यावी लागते.

जमिनीचे विभाजन करण्यासाठी वारसदारांनी आपली हक्कनिश्चिती करणे आवश्यक असते. तलाठी आणि मंडळ अधिकारी यांच्या मार्फत सातबारा उताऱ्यावर फेरफार नोंद करावी लागते. परंतु महसूल विभाग स्वतंत्र नवीन गट नंबर देताना किमान क्षेत्रफळाची पडताळणी करतो.

शेतीची जमीन इतक्या लहान तुकड्यात विभागली तर भविष्यात त्या तुकड्यावर शेती करणे अव्यवहार्य होते. त्यामुळे महसूल विभाग बहुधा 1 गुंठा शेती जमिनीचे विभाजन मान्य करत नाही.

गावठाण हद्दीत घराचे बांधकाम झालेल्या जमिनीचा तुकडा काही वेळा 1 गुंठा किंवा कमी क्षेत्रफळात विभागता येतो. मात्र त्यासाठी बांधकाम परवानगी, मालमत्ता कर नोंदणी आणि आवश्यक नियामक अटींचे पालन अनिवार्य असते.

मोठ्या जमिनीला तुकडे पाडून विक्री करताना म्हणजेच प्लॉटिंग प्रकल्प राबवताना महाराष्ट्र प्रादेशिक नगर रचना अधिनियमातील (MRTP Act) तरतुदींनुसार ले-आउट मंजुरी, रस्त्यांचे आरक्षण, पायाभूत सुविधा, आणि किमान प्लॉट साइज याबद्दलचे नियम लागू होतात.