Last Updated:
Agriculture News : खरीप हंगाम म्हटलं की पावसाळ्याच्या आगमनानंतर पेरणीला सुरुवात होते आणि या काळात तांदूळ, सोयाबीन, कडधान्ये, मका यांसारखी पिकं घेतली जातात.
मुंबई : खरीप हंगाम म्हटलं की पावसाळ्याच्या आगमनानंतर पेरणीला सुरुवात होते आणि या काळात तांदूळ, सोयाबीन, कडधान्ये, मका यांसारखी पिकं घेतली जातात. मात्र, सतत बदलत जाणारे हवामान, अपुरी पाणी व्यवस्थापन आणि योग्य नियोजनाचा अभाव यामुळे उत्पादनावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. यासाठी शेतकऱ्यांनी काही प्रभावी उपाय योजना अमलात आणल्यास उत्पादनात मोठी वाढ करता येऊ शकते.
खरीप हंगामासाठी शेताच्या वातावरणाशी सुसंगत आणि जास्त उत्पादन देणाऱ्या वाणांची निवड महत्त्वाची ठरते. उदाहरणार्थ, तांदळासाठी सुधारित वाण, सोयाबीनसाठी रोगप्रतिकारक जातींचा वापर करावा. कृषी विद्यापीठांनी शिफारस केलेल्या वाणांचा वापर केल्यास उत्पादनात वाढ होते.
पेरणीचे वेळापत्रक पाळणे अत्यंत गरजेचे आहे. उशिराने पेरणी केल्यास पिकांची वाढ कमी होते आणि कीड रोगाचा प्रादुर्भाव वाढतो. पावसाळ्याची पहिली पाऊस सर येताच जमीन तयार करून वेळेत पेरणी करावी.
जमिनीचे माती परीक्षण करून त्यातील पोषक तत्वांची स्थिती जाणून घेणे आवश्यक असते. माती परीक्षणाच्या अहवालावरून योग्य प्रमाणात नत्र, स्फुरद आणि पालाश खतांचा समतोल वापर करावा. सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचीही कमतरता भरून काढणे गरजेचे असते.
तणांमुळे पिकांना अन्नद्रव्ये, पाणी आणि प्रकाश मिळण्यात अडथळा निर्माण होतो. त्यामुळे उत्पादन घटते. पेरणीनंतर 2 ते 3 आठवड्यांत तण नियंत्रण करणे उपयुक्त ठरते. तणनाशकांचा वापर किंवा हाताने तण काढणे हे उपाय प्रभावी असतात.
5) पाणी व्यवस्थापन
पावसाळ्यात पाण्याचा योग्य निचरा होणे गरजेचे आहे. शेतात पाणी साचल्यास पिकांच्या मुळांना हवा कमी मिळते आणि त्यांची वाढ खुंटते. आवश्यक ठिकाणी सरी व वरंबा पद्धत किंवा ड्रेनेजची व्यवस्था करावी.
खरीप हंगामात कीड आणि रोगांचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता अधिक असते. नियमित शेतात फेरफटका मारून लक्ष ठेवावे. रोगाची लक्षणे दिसताच कृषी तज्ञांचा सल्ला घेऊन योग्य औषधांचा फवारणी करावी. जैविक नियंत्रण पद्धतींचाही वापर करावा.
7) पिकांचे आंतरमशागती आणि पिकांच्या फेरपालटाचा अवलंब
पिकांची आंतरमशागती केल्यास जमिनीची सुपीकता टिकून राहते आणि तण नियंत्रणासही मदत होते. तसेच, पुढच्या हंगामात पिकांची फेरपालट केल्यास जमिनीत रोग व किडींचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
Mumbai,Maharashtra
July 06, 2025 1:25 PM IST
खरीप हंगामात पिकांचे उत्पादन वाढण्यासाठी काय उपाय योजना कराव्यात ? वाचा सविस्तर